Zero Waste yani atıksız ya da sıfır atık felsefesini “çöpe mümkün olduğunca hiçbir şey atmamak ve alışveriş yaparken gereksiz ambalajdan kaçınmak” olarak tanımlayabiliriz.
Sıfır atık yaşam, atıkları hayatımızdan mümkün olduğu kadar çıkarmayı hedefler. Elinizde eşyalara değil deneyimlere, sahip olmaya değil yaşamaya dayanan bir hayat oluyor. Bu konuda “5R” metodu size yardımcı olabilir. Öncelikle ihtiyacımız olmayan şeyleri reddetmek (refuse) ve ihtiyacımız olanları azaltmak (reduce), ardından tek kullanımlık ürünleri yeniden kullanılabilir ürünlerle değiştirmek veya ihtiyacımız olanları ikinci el almak (reuse). Sonra sadece ve sadece reddedemediğimiz, azaltamadığımız ve yeniden kullanamadığımız ürünleri geri dönüştürmek (recycle). En son olarak da çürütmek (rot), yani geri kalanını gübrelemek.
1. Yapabileceğimiz ilk şey reddetmek. “Zaten üretilmiş kullansam bir şey olmaz” diye düşünüyoruz ancak her kullandığımız ürün bir sonraki için talep oluşturuyor. Her plastik torba kullandığımızda “Plastik torbaları seviyorum ve gelecek nesillere plastik torba dolu bir gelecek bırakmayı hayal ediyorum” diyoruz. Bu yüzden bu ürünlere hayır diyerek talebi durdurmak önemli. Bunu yaptığınızda ne kadar gereksiz ürünün evinize gelmesini engellediğinize şaşıracaksınız.
2. Saklama kapları: Eğer iş, okul ya da herhangi bir nedenle dışarda çok vakit geçiriyorsanız taşınabilir kaplara ihtiyacınız var demektir. Son zamanlarda çok meşhur olan kavanozda hazırlayabileceğiniz salatalar oldukça pratik olabilir. Salatalara ek olarak evde bir önceki günden kalma yemekleri, çiğ meyve-sebzeyi, kuruyemiş gibi malzemeleri çelik saklama kapları ve cam kavanozlarla rahatlıkla taşıyabilirsiniz.
3. Bez çantalar: Bildiğimiz üzere plastik poşetlerin doğada çözünmesi çok uzun yıllar alıyor. Plastik poşetlerden kaçınmak için mutlaka bir bez çanta edinin. Dışarı çıktığınızda çok uygun fiyata zevkinize uygun bir bez çanta bulabilirsiniz, annenize diktirebilirsiniz ya da kendiniz dikebilirsiniz. Çantanızı yanınızda taşımayı unutmayın.
4. Taşıyın: Kendi su şişenizi, çatal-bıçağınızı, eğer pipetsiz yapamam diyorsanız bir metal ya da bambu pipeti, bir kumaş peçeteyi, termosunuzu ya da mataranızı taşıyın. Günlük hayatta en çok kullandığınız şeyler bunlar. Dışarda bir gün geçirdiğinizi varsayalım. Evden çıktınız, büfeden bir tost ve portakal suyu almak istediniz, tostu bir kağıda sarmak yerine uzattığınız kumaş peçeteye koymalarını isteyebilir, portakal suyunu da termos ya da bardağınıza koymalarını rica edebilirsiniz. Öğlen yanınıza aldığınız salatayı taşıdığınız çatal-bıçakla yiyebilir, daha sonra sadece karton bardakta servis veren kahvecide lütfen benim bardağımı kullanın diyebilirsiniz. Bu şekilde ne kadar çok atıktan vazgeçtiğinizi düşünün. Belki sizi gören birilerine de örnek olacaksınız.
5. Sadece ihtiyacınız olan şeyleri alın. Daha az ve daha iyisini almak her zaman size kazandıracaktır. Kıyafet alırken moda olmasına dikkat ederken kumaşının cinsine, dikişlerinin sağlamlığına da bakın. Her zaman yeni almak zorunda da değilsiniz. İkinci el kıyafet satan yerleri de ziyaret etmenizi öneririz.
6. Yaprak çay tercih edin. Demlik ya da tek bardaklık poşet çaylardansa yaprak çay daha lezzetli ve çevreci bir seçenek olacaktır.
7. Eve yemek söylediğinizde “ Plastik çatal-bıçak, peçete istemiyorum.” demeyi unutmayın.
8. E-faturaya geçin: Elektrik faturaları, ev telefonu, cep telefonu fatura ve dökümleri, banka extrelerinizi görmek için e-faturaya geçin. Biletlerinizi de internetten almanız atık oluşmasını engelleyecektir.
9. Paketli gıdaları tercih etmeyin. Bir iki basit tarifle kendi atıştırmalıklarınızı yapın. Yulaf ezmesi, yoğurt, kuru meyvelerle basit ve sağlıklı kurabiyeler yapabilirsiniz. Evde kendi yoğurdunuzu da kendiniz yapabilirsiniz. Ayrıca bakliyatları da bez keselerde almaya özen gösterin.
10. Ambalajlı kahvelerden uzak durun. Bunun yerine kahvenizi cezvede pişirmeyi ya da demlemeyi tercih edin. Emin olun böylesi daha lezzetli olacaktır.
11. Alüminyum folyo ve streç film kullanmayı bırakın. Alüminyum folyo kullanımını hem çöp yaratması bakımından hem de gıdayla temas halinde ısındığında gıdaya zarar verdiğinden dolayı bırakmalı, en azından azaltmalıyız. Bir kereliğine saklama kaplarına yatırım yaparak streç film kullanımını da azaltabilirsiniz.
12. İyi bir su filtresine yatırım yapın. Güveneceğiniz bir su arıtma filtresi hem kaliteli su içmenizi sağlayacak hem de su şişelerden kurtulmanızı sağlayacaktır.
13. Elinizde plastik poşet varsa tekrar tekrar kullanın. Bu, buzdolabı poşeti de olabilir market poşeti de. Kuru şeyler taşıdığınız poşetleri tekrar tekrar kullanabilirsiniz. Mesela işe buzdolabı poşetinde badem getirdiniz, badem bitince poşeti atmayıp ertesi gün de içinde fındık getirebilirsiniz.
Biraz zor gibi gözükse de aslında alışkanlık edindiğimizde hepsini rahatlıkla uygulayabiliriz. Hatta çevremizdekilere de örnek olabiliriz. Unutmayın küçük hareketler, büyük değişimler…
Gamze Sevdik
Proje Yönetimi Okulu Editörü
