Öz eleştiri ifadesini duyunca pek çok kişi bunun pek mümkün olmadığını düşünür çünkü kişinin kendini eleştirmesi güçtür. Fakat etkili bir öz eleştiri bireyin kişisel gelişiminde herhangi bir olası imkanı kaçırmaması için kendinin daha farkında olmasını sağlar. Bu anlamda öz eleştiri kişinin kendisinde bulduğu eksikleri tespit etmesi için oldukça faydalı bir araçtır.
ÖZ ELEŞTİRİ VS KENDİNİ KÜÇÜMSEMEK
Öz eleştiri fikrini keşfetmeye başlamış bir bireyin ilk olarak değerlendireceği kısım birey olmanın anlamıdır. Burada unutulmaması gereken faktör kendini eleştirmenin ve kendini küçümsemenin arasında önemli bir fark bulunur.
Kendini küçümsemek, kişinin kendini eleştirirken bazen eğlenceli olmak adına yaptığı ama çoğunlukla öz güvensizlik kaynaklı bir davranıştır. Kişinin özgüvenini aşındırır ve hafifçe kullanılabilecek bir şey değildir. Çünkü kişinin kendi konuşmaları kendi varlığını anlamlandırmasında ve başkaları tarafından nasıl algılandığını ifade etmesinde önemli bir parçadır. En önemlisi ise kişinin kendisini nasıl algıladığı ile ilgilidir.
Aynı zamanda kendinin daha iyi bir versiyonuna ulaşmak isterken kendini yeterince ciddiye almayan biri hatalarını ayırt edemez. Elbette, hayatın her alanında olduğu gibi özeleştiri ve kendinle dalga geçebilmek arasında bir denge bulunabilir. İkisi arasındaki farkı öğrenmek üretken bir hayatı amaçlarken başarınızı katlamanızı ve hatalarınızı azaltmanızda yardımcı olacaktır. Bir yandan kendinizle dalga geçebilmeniz hayata olan yaklaşımınızdaki eksikliklerinin altını çizerken, özeleştiri yapabilmeniz bu hataları bulmanızda ve düzeltmenizde etkilidir.
DENETİM ÖRNEĞİ
Rachel Hollis’in yakın bir zamanda yapmış olduğu bir podcast’ten örnek vermek istiyorum:
Rachel, bu podcast’te yıllık denetim takvimi fikrini anlatıyor ve geçtiğimiz yılın takvimine bakıp görüşme yaptığı işletmelerin hangilerinin büyük başarılara ulaştığını ve hangilerinin tamamen zaman kaybı olduğunu bulmaya çalışıyor. Kazananların ve kaybedenlerin ne tür davranışlar sergilediğini anlayarak başarılı sonuçlanmayacak toplantıları önceden kestirip atarak kendi uzun vadeli kariyer hedeflerine daha uygun işlerde yer almayı hedefliyor.
Bizde bu metodu kullanabilsek, davranışlarımızdan kaynaklanan verimsizliği azaltmak adına zaman ayırıp ve vaktimizi en verimli halde kullanmayı artırabilsek, elde edeceğimiz iyi sonuçlar zamanla gelecek başarılarımıza da imkan verecektir.
2020’de başarıya ulaşabilmek için 2019’daki kendi yıllık girişimlerinizi nasıl analiz edebilirsiniz?
Ben atılacak olan ilk adımın öz eleştiri sürecinin nasıl işlediğini analiz edip böylesi bir stratejide avantaj ve dezavantajlarını anlamakta faydalı olacağını ve bunun da gelecekte başarılı olma hedefiniz için potansiyelinizi artıracağını düşünüyorum.
POZİTİF DEĞİŞİMİN YOL HARİTASI OLARAK ÖZ ELEŞTİRİ
Kişisel değerlendirme, hedeflerinize ulaşmaya engel olan davranışlarınızı fark etmenizde iyi bir araçtır. Bu davranışlarınızı fark ederek kendinizin daha iyi bir versiyonuna ulaşmak için atılacak adımları bulabilirsiniz.
Kendini eleştirirken kendini küçümseyen davranışlarda bulunmama fikrinin önemli olduğunun altını çizmek gerekir. Böyle davranışlar kendi davranışlarınızı yapıcı bir şekilde analiz ederken size zarar verir.
Denetim, gerekli ve faydalıdır. Başarılı endüstrilere, insanlara veya ürünlere bakıldığında hepsinin nihai sonuçlarını ince eleyip sık dokumakta oldukça kararlı olduklarını görürüz. Hayatınızı, programınızı, müşterilerinizi, bağlantılarınızı denetlemeniz iyi ve kötüyü ayırt etmenizde size yardımcı olacaktır.
Eğer geçmişe dönüp ne yaptığınızı görüp ve daha çok problem yaşayıp daha az sonuç elde ettiğiniz alanlarda kendinize karşı eleştirel bir gözle bakmazsanız, gelecekteki uğraşlarınızda ne tür yanlış adımlar atmamanız gerektiğini nasıl öğrenebilirsiniz ki?
Denetim yapmak gelecek hedeflerinize ulaşmanızda yetersiz kalan davranışlarınızı hedef alarak kendi kişisel başarı yol haritanızı oluşturmanızı sağlayacak ve değişimin ancak bu yetersizlikleri gidermekle gerçekleşebileceğinizi anlamanızda yardımcı olacaktır.
AVANTAJLAR
ÖZ ELEŞTİRİ KENDİNİZİ GELİŞTİREBİLECEĞİNİZ ALANLARI BULMANIZI SAĞLAR.
Hayatta, kendinizin en büyük fanı olmalı ve içinizde öz güven barındırmalısınız ki şimdiye kadar başardıklarınızla hayatınızın bir değeri olduğunu dünyaya gösterebilirsin.
Bununla birlikte, gelişim için kişisel farkındalığa da sahip olmalısınız. Hedeflerinize ulaşmakta gerekli olan kadar öz eleştiri yapabilmeyi öğrenin.
İlerleyebilmek adına zaman zaman aynaya bakıp kendi davranışlarımızda var olan eksiklikler üzerine çalışmamız gerekiyor. Pek çok insan hayatlarını hiç düşünüp taşınmadan ve bu yüzden birçok imkanı kaçıracak biçimde yaşamakta.
Öz eleştiri iyi bir hayatın daha bilinçli ve daha başarıya yönelik bir hayat olduğunu anlamamızı sağlar.
Örneğin, çoğu insan emekliliği için biriktirmesi gerekli olan paraya sahip olmadığından şikayetçidir fakat bu durumu ortadan kaldırabilmek adına neler yapılabileceğini bulmak yerine bunun değiştirilemez olduğunu düşünürler. İçlerinden bazıları ise eğer kendilerine meydan okuduklarında ve eleştiriye açık olduklarında problemin kaynağını bulabileceklerini düşünür. Belki sabit olmayan bir bütçeleri vardır veya haftalık kazandıklarından daha çoğunu harcıyorlardır. Öz eleştiri yapabilmeleri bu tür durumları fark etmelerinde onlara yardımcı olur.
Bana göre, eğer hayattaki yerimizi değerlendirebilmek adına daha çok enerji harcarsak şu an bulunduğumuz durumumuza nasıl geldiğimizi, nereye gitmek istediğimizi, planlarımızın ve isteklerimizin gerçekleşmesini engelleyen durumların ne olduğunu bulabiliriz.
ÖZ ELEŞTİRİ POTANSİYELİNİZİ FARK ETMENİZİ SAĞLAR.
Kendi davranışlarınızı analiz ederek ve geliştirilmesi gereken taraflarınızı bularak kişisel potansiyelinizi öğrenecek, başarının kapısını aralayacaksınız. Ayrıca, sizi bulunduğunuz yerden olmak istediğiniz yere ilerlemenizi sağlayacak ve kişisel farkındalığınızı artıracaktır. Öz eleştiri yapabilmenin kazandırdığı daha başka pek çok avantaj bulunmaktadır.
DEZAVANTAJLAR
ÖZELEŞTİRİ YAPILIRKEN OLUMSUZLUKLARA ODAKLANIRKEN İYİ SONUÇLARI GÖRMEZDEN GELİNİLEBİLİR.
Öz eleştiri yaparken eğer kendinize fazla katı davranırsanız bazı olumsuz sonuçlarla karşılaşabilirsiniz. Eğer çok fazla öz eleştiri yapıyor ve yaptığınız denetler sonucu ortaya çıkan başarılarınızı gerektiği kadar övüp kutlamıyorsanız, negatif kişisel kişisel konuşmalara ve depresyona gidebilecek olan bir yolda olabilirsiniz.
Sürekli olarak hareketlerimizde neyin eksik yanlış olduğunu bulmaya çalışırken aynı zamanda neleri doğru yaptığımızı da bulmaya çalışmadığımız takdirde kişisel eleştiriyi faydalı bir şekilde kullanmıyoruz demektir. Yerinde ve gerekli öz eleştiri ile öz güven zedeleyici öz eleştiri arasında oldukça ince bir çizgi bulunur.
ÖZELEŞTİRİ, KİŞİNİN KENDİ GERÇEKLİĞİNİ ÇARPITABİLİR.
Benim insanlarda en çok gördüğüm sorun kendi benliklerini algılayış biçimleriyle ilgili. Örneğin, yetersizlik hissiyle büyütülmüşseniz, kendinize dair beklentileriniz sağlıklı olmayabilir.
Kendine gereğinden fazla eleştirel bir gözle bakmak, oldukça kötü bir durum olan kişinin kendi gerçekliğini çarpıtması ile sonuçlanabilir. Çoğu insan bunu yapmakta zorlanır, burada önemli olan öz eleştirinin doğru bir şekilde kullanılmasıdır.
Öz eleştiri uygun bir şekilde kullanıldığında müthiş bir araç olabilir, eğer yanlış kullanılırsa kişinin kendine verdiği değeri ve özgüvenine zarar verebilecek bir etkisi bulunur.
SONUÇ
Gerçekte öz eleştirinin dezavantajı pek bulunmamaktadır. Aslında tek dezavantajı öz eleştiriyi çok abartınca bunu kendinden şüphelenmeye ve olumsuz düşüncelere varmasıdır.
Uygun bir şekilde kullanıldığında, öz eleştiri başarıya giden yolun anahtarıdır.
Kendi davranışlarımızı yapıcı bir şekilde analiz ettiğimizi ve kendimizi küçümsemediğimizden emin olmak için çok çalışmalıyız.
Maalesef, öz eleştiri fikri çoğunlukla hep negatif bir çağrışımla birlikte düşünülmektedir. Buna rağmen, doğru bir bakış açısıyla yapılırsa oldukça pozitif ve faydalı bir eylemde olabilir.
Eğer kişi öz eleştiriyi sağlıklı bir tutumda kullanmalıdır ki aksi bir durumda oldukça hızlı bir şekilde negatif düşüncelere düşebilir, böyle bir durumda ise amaçlarından ve isteklerinden uzaklaşır.
Sizi iyileştirecek ve hayallerine ulaşmaya çalışırken sizi destekleyecek aile ve arkadaşlarınızın olması size oldukça yardımcı olacaktır.
Durumunuzu değerlendirirken ve kendinizi yapıcı bir şekilde eleştirirken, çevrenizde var olan insanlara da bakmalı, bu kişilerin isteklerinize ulaşmanızda size yardımcı olup olmadıklarını bulmalısınız. Eğer yardımcı olmuyorlarsa kendi başınıza devam etmeniz daha yerinde olacaktır.
“ Bizler, en çok vakti beraber geçirdiğimiz beş kişinin ortalamasıyız.” – Jim Rohn
Hayatınızı değerlendirirken ve gelişmek istediğiniz alanları bulurken kiminle arkadaş olduğumuza dikkat etmeliyiz. Hiç şüphe yok ki arkadaşlıklarımızın hayattaki yolumuza ve kendimizin daha iyisi olmayı çalışma amacımıza etkileri bulunuyor.
Eğer sağlıklı bir özeleştiriyi benimser, kendimizi küçümsemekten ve kendimizden şüphelenmekten kaçınırsak, bu tutum bizim amaçlarımıza ve isteklerimize giden yolda oldukça iyi bir araç işlevini görür.
Betül Özhan
Proje Yönetimi Okulu Blog Yazarı
Kaynak: LifeHack
