Hadi biraz hayata karışalım ve anılarımızı şöyle bir yoklayalım. Şu an bir partidesiniz ve bir iş arkadaşınız sizi biriyle tanıştırıyor ve açıkçası, bir daha da iletişime geçeceğiniz biri de değil. Ne yapardınız? Adını hatırlayabilir miydiniz? Bence hatırlamanız çok da olası değil, nasılsa bir kere karşılaşacağınız biri sadece.
Öte yandan, insanlarla ilgili bazı şeyleri hatırlarken isimlerini hatırlayamıyorsunuz, neden hiç düşündünüz mü? Cevap beynimizde, daha doğrusu, hafızamızda saklı ve bu durumun altından bir teori ve paradoks bize el sallıyor. Tam anlamıyla durumu kavramak için bu bilgiler paha biçilemez olabilir.
Uzun süreli ve kısa süreli hafıza terimlerini duymuş olabilirsiniz, bizim hafızamız bu iki kategoriye göre şekillenir. İsimleri hatırlamak için pek de güvenilir olmayan kısa süreli belleğimizi kullanırız. Northenwestern Üniversitesi Psikoloji Profesörü Paul Reber, Atlantic dergisine verdiği bir röportajda şu ifadeleri kullanmıştır;
“Kısa süreli belleğinizde sadece sınırlı sayıda şey tutabilirsiniz ve o şeye de gereken önemi göstermezseniz çabucak aklınızdan uçup gider.”
Birinin ismini hatırlamak için gerçekten çok dikkatli dinlemeniz gerekir. Bu, biraz zor olabilir çünkü biriyle iletişim halindeyken onların isimlerini dinlemek yerine ne söyleyeceğinizi, nasıl davranacağınızı aklından geçirirsiniz ve buna da “sıradaki etkisi” denir. Anlaşıldığı üzere, bir sohbette ileriki aşamaları hesaplarken isimleri kaçırabilir ve hatırlamakta da sıkıntı çekebilirsiniz. Bizler insanoğlu olarak birçok işlevi aynı anda yerine getirmekte zayıf varlıklarız; hem ileriki hareketimizi düşünüp hem de isimleri dinleyemeyebiliriz.
Beyninizin bir anıyla iletişim kurması, sizin konuşulan şeyleri o anıyla bağdaştırarak hatırlamanıza olanak verir. McGill üniversitesi Psikoloğu Donald Olding Hebb bu konuyu Hebb Teorisi ile özetliyor;
“Birlikte oluşan hücreler, birbirleriyle bağ kurar. Senkronizasyonu kaybeden hücreler bağlantılarını da kaybeder.”
Bunun en iyi örneklerinden biri “tatlıcı ve tatlıcı” paradoksudur. Eğer biri size tatlıcı olduğunu söylerse size birkaç ipucu verir; siz, o kişinin ne yaptığını ve nasıl zaman geçirdiğini tahmin edebilirsiniz. Ancak eğer biri size isminin tatlıcı olduğunu söylerse, beyniniz bir bağ kuramaz ve yapabileceği çok da bir şey yoktur. Diğer bir deyişle, isimlerin kolayca unutulması doğaldır çünkü onlar rastgele seçilmişlerdir ve hiçbir bilgi barındırmazlar.
Bazen de isimleri hatırlamayız çünkü umursamayız. Bir şeye ne kadar ilginiz varsa beyninizin bağlantısı da o kadar kolay olur. Mesela, ilk örnekteki gibi iş arkadaşınızın size tanıştırdığı kişiyi bir daha görmeyeceğinize eminseniz, ismi çok da hatırlamak için çaba sarf etmezsiniz. Gerçekten insanlarla ilişki kurmayı ve onları tanımayı seven insanlar ise isimleri hatırlamaya daha çok gayret ederler. Eğer siz bu insanlardan biri değilseniz ve isimleri hatırlayamıyorsanız aşağıda 7 isim hatırlama ipuçlarını bulabilirsiniz.
- DİKKATİNİZİ VERİN
Eğer dinlemediğinizi fark ederseniz, karşınızdaki kişiden kibarca ismini tekrar etmesini isteyin.
- İSİMLERİNİ KULLANIN VE ARADA BİR TEKRAR EDİN
Kas hafızası oluşturun. Eğer düşüncelerinizi davranışlarınızla desteklerseniz kas hafızası yaratmış olursunuz. Beyninizde daha sağlam yer edinecektir.
- BAĞLANTILAR KURUN
Beyninizde o ismi ne kadar bir şeyle ilişkilendirirseniz o kadar iyi hatırlarsınız. Mesela ismi Nehir olan biriyle tanışırsanız Nehir’i nehir kenarında hayal edin. Görsel bağlantı (hatta bazen davranış bile) bu ismi hatırlamanıza yardımcı olacaktır.
- KELİME OYUNU YAPIN
Anımsatıcı yollar işe yarayabilir. Örneğin; “Aysu Asya değildir.”
- HECELEME
Karşınızdaki kişiden ismini hecelemesini isteyin, daha sonra da o harflerin kişinin alnından geçtiğini hayal edin.
- İNSANLARA İSMİNİZDE YARDIMCI OLUN
İnsanlara isminizin akıllarında kalıcı olmalarını sağlayacak eğlenceli yollar bulun: “Ben Selin ve hadi gelin!”
- BAŞKALARINI TANIŞTIRIN
Baktınız tanıştığınız kişinin ismini hatırlayamadınız, başka bir tanıdığınızı onunla tanıştırın; böylelikle tanışma faslında ismini öğrenebilir ve aklınızda daha iyi bir yer sağlayabilirsiniz.
EĞER KİMSENİN İSMİNİ HATIRLAYAMIYORSANIZ BU SİZİN HATANIZ DEĞİL!
Sizin kısa-süreli hafızanız ancak bu kadarını belleğinizde tutabiliyor demek ki.
- Beyninizin ilişki kuramadığı ve rastgele olan bilgilerle arası yok, bu yüzden isimleri çabucak unutuyorsunuz.
- “Sıradaki etkisi” sizin dışarıdaki bilgiyi almak yerine kendi rutinini takip etmesine denir.
- Bir şeyle ne kadar ilgilenirseniz beyniniz de o kadar bağlantı kurar.
Aysu Begüm KARAGÖL
Proje Yönetimi Okulu Blog Yazarı
