Doğru sorular sormak, bireysel ve profesyonel gelişimimiz için gerekli olan altın bir anahtardır. Ancak ne yazık ki, çoğu insan soru sormaktan kaçınıyor ve hatta soru sorduklarında aptalca görüneceklerini düşünüyorlar.
Halbuki durum ne olursa olsun, soru sormadan ilerleme kaydetmek imkânsız. “Nasıl yaparım?” ya da “Bu işi başarmam için gerekli olan şey nedir?” diye merak etmeden yeni bir şeyi nasıl öğrenebilirsiniz ki?
Ancak sadece başkalarına sormak yeterli değildir. Kendinize de doğru soruları sormalısınız. Evet, doğru okudunuz. Kendinize sorduğunuz sorular, ulaşacağınız sonuçlarda çok önemli bir yer teşkil eder.
Bu yazıda, sizlerle beraber doğru soruları nasıl sorabileceğimiz üzerine yoğunlaşacağız.
Etkili Öğrenme İçin Doğru Sorular Sormak
SORULAR, CEVAPLARI DOĞURUR
Doğru soruları sormadan ilerleme kaydedemeyeceğimizden bahsetmiştik. Mesela yeni bir işe başladığınızı ve hiç soru sormadığınızı düşünün; bu işte başarılı olabilir miydiniz? Ya da hiç sorgulamadan patronunuzun eleştirisini kabullendiğinizi düşünün, bu şekilde nasıl gelişebilirsiniz ki?
Eğer konuyu anladıysanız, etkili öğrenme ve gelişme için ihtiyacınız olan şeyin cevaplar olduğunu da anlamışsınızdır. Ve bu cevapları almanın tek yolu da soru sormaktır.
DOĞRU SORULARI SORMAK BAŞARILI OLMANIZA YARDIMCI OLACAKTIR
Doğru soruları sormak başarılı olma şansınızı önemli oranda artıracaktır. Bir örnek üzerinden ilerleyelim. Diyelim ki kendi işinizi kurmak istiyorsunuz.
Setting SMART Academic Goals: A Step-by-Step Guide
Nasıl başlarsınız?
Kendinize sormanız gereken ilk soru bu. Bundan sonra, başarınızın çoğu kendinize ve başkalarına ne sorduğunuza bağlıdır.
Şimdi iki tür soruyu karşılaştıralım. Diyelim ki iş kurma sürecinizde bir noktada sıkışıp kaldınız. Kendinize şu soruyu sorabilirsiniz: “Bu neden benim için işe yaramıyor?” Ya da farklı bir açıdan bakarak şu soruyu sorabilirsiniz; “Bunu benim için nasıl işe yarar hale getirebilirim?”
Farkı görüyor musunuz? İkinci soru, sizi başarıya götürecek yapıcı bir sorudur. Elbette, gerçek bir çözüm bulmak için kendinize biraz acımasız olmanız gerekir. Hislerinizi bir kenara bırakıp kendinize bu tür bir soru sormak, başarı şansınızı önemli ölçüde artıracaktır.
Öte yandan, ilk soru oldukça yıkıcı bir sorudur. Bu, sizi bir çözüm aramak yerine kendiniz için üzülmenize, hatta bir mağdur rolüne bürünmenize neden olur. Kendini bile isteye mağdur eden birinin başarılı olduğunu hiç gördünüz mü?
İLETİŞİM GELİŞMENİN ANAHTARIDIR
Şimdi, diğer insanlara yöneltilen sorularla ilgili bir diğer önemli hususa hızlıca bakalım. Gelişmek, iyi ilişkiler kurmak ve başarılı olabilmek için iyi iletişim şarttır. Ve bu aslında her konuda böyledir. Konu ister işiniz ister evliliğiniz veya arkadaşlarınız olsun, iyi iletişim sağlıklı ilişkilerin temelidir.
Etkili iletişim, her şeyden çok aktif dinlemeyi gerektirir. Peki ama bu ne anlama geliyor?
Etkili iletişim, soru sormak ve sorduğunuz sorunun cevabını gerçekten dinlemek demektir. Bu, yalnızca diğer insanlarla ilişkinizi geliştirmenize ve dolayısıyla mesleki ve kişisel yaşamınızda ilerlemenize yardımcı olmakla kalmayacak, aynı zamanda şüphesiz en etkili öğrenme türü olan çok fazla bilgi edinmenize de yardımcı olacaktır.
İnsanlar kendileri hakkında konuşmayı severler. Bu nedenle, yalnızca sorularınızın yanıtlarını bilen kişileri bulmanız ve ardından aktif bir şekilde dinlemeniz gerekir. İşte, muhtemelen öğrenme hızınızı %50 kısalttınız!
Tamam ama Etkili Öğrenme nedir?
Doğru soruları nasıl sorabileceğinizden bahsetmeden önce hızlıca önemli bir konuya daha değinmek istiyorum. Nedir bu etkili öğrenme denilen şey?
Yaygın inanışın aksine, üniversiteden sonra öğrenmeyi bırakmıyoruz. Okulda, genellikle belirli konuları öğrenmek zorunda bırakılıyoruz. Ama aslında bu dönemden sonra gerçekten ilginç denilebilecek bir öğrenme dönemi başlıyor. Okul bittikten sonra öğrenmek istediğiniz şeyleri kendiniz seçebiliyorsunuz. Etkili öğrenmenin gerçekten başladığı yer de tam olarak burasıdır.
En iyi örnek, Cal Newport’un “Deep Work: Dikkati Dağılmış Bir Dünyada Odaklanılmış Başarı için Kurallar” adlı kitabında ortaya konmuştur. Newport, kitabında, günümüz ekonomisinde ilerlemenin tek yolunun zor şeyleri hızlı bir şekilde öğrenmek olduğundan bahsediyor. Özellikle günümüz ekonomisinden bahsediyor çünkü günümüzde her şey geçmişte olduğundan daha hızlı değişiyor. 10 yıllık teknolojiyle yolculuğunuza devam edemezsiniz, eğer ederseniz hızlı tempolu dünyamızda bizden çok daha geride kalırsınız.
Sonuç olarak, etkili öğrenmenin anlamı, zor ve önemli şeyleri hızlı bir şekilde öğrenmektir diyebiliriz.
Etkili Öğrenme için Doğru Sorular Nasıl Sorulur?
Doğru soruları sormanın önemini ve etkili öğrenmenin ne anlama geldiğini anladığımıza göre, artık hepsini bir araya getirebiliriz.
- KENDİNİZE SORARAK BAŞLAYIN
Her zaman yapıcı ve çözüm odaklı sorular sormaya dikkat edin. Bunlar genellikle “Nasıl?” sorularıdır. Örneğin:
“Hedefime nasıl ulaşabilirim?”
“Nasıl daha iyi bir iş yapabilirim?”
“Bu kaynağı en iyi nasıl kullanabilirim?”
Yapıcı olmayan, kurban psikolojisi içeren sorulardan kaçının. Bunları tespit etmek bile bazen zordur çünkü çoğu zaman fark etmeden kendimize bu tür sorular sorarız. Bu genellikle bir durum yüzünden hayal kırıklığına uğradığımızda olur. Bu tür sorular kötü bir durumda olduğunuza odaklanır ve bir çözüm olasılığını kesinlikle görmezden gelir. Bunlar ise genellikle “Neden?” sorularıdır.
İşte birkaç örnek:
“Bu bana neden oldu?”
“Neden benden başka herkes başarılı?”
“Neden bir kereliğine şanslı olamıyorum?”
- DOĞRU İNSANLARA SORUN
Kendinize doğru soruları sormayı başardıktan sonra, artık diğer insanlara ne soracağınıza odaklanmanın zamanı geldi. Bu soruları sadece ne soracağınızı değil, kime hitaben soracağınızı da hesaba katarak sormalısınız.
Bu da demek oluyor ki, sorularınızı doğru insanlara sormanız gerekir. Bu insanlar sizden önce yolları aşındırmış ve başarmak istediğini başarmış kişilerdir. Şahsen tanıyor olmanıza bile gerek yok. Kitaplarına göz gezdirip, “Bu insanları başarılı yapan nedir?” diye sorgulamak bile iyi bir başlangıç sayılabilir. Ancak imkânınız varsa, sorularınızı yüz yüze sormak çok daha yararlı olur. Bu insanlar, etkili öğrenmeyi önemli ölçüde kolaylaştıracak mentorlarınız veya rol modelleriniz olabilir.
Sorularınızı soracak doğru kişileri bulmak için öncelikle hedefinizi belirleyin. Ne öğrenmek istiyorsunuz? Bu bilgiyle ne elde etmek istiyorsunuz?
- AÇIK UÇLU SORULAR SORUN
Diyelim ki doğru insanları buldunuz, sırada sorularınızı doğru şekilde ifade etmek var. Yani açık uçlu sorular sormalısınız.
Daha önce de belirtildiği gibi, insanlar kendileri ve başarıları hakkında konuşmayı severler. Ve siz de açık uçlu sorular sorarak onların bu paylaşımına yön verebilirsiniz. Özellikle bir sohbete başlarken açık uçlu sorular sorabilirsiniz, çünkü size en başından itibaren karşınızdaki kişi hakkında çok fazla bilgi verecektir. Sohbet derinleştikçe, ihtiyacınız olan ayrıntıyı elde etmek için daha spesifik sorular sorabilirsiniz.
“Dönüm noktanıza nasıl ulaştınız?”, “Başarılı olmak için en iyi araçlar nelerdir?” “Bu kadar başarılı olmanıza ne yardımcı oldu?” gibi sorular oldukça başarılı açık uçlu sorulardır.
- AKTİF BİR DİNLEYİCİ OLUN
Aktif dinleme oldukça güçlü bir beceridir. Bir kişinin tüm bilgilerine sadece dinleyerek ve deneyimlerini anlatmalarına izin veren daha açık uçlu sorular sorarak erişebilirsiniz.
Arkadaşlarınızla veya eşinizle dinleme pratiği yapın. Kendinizi sadece 10 dakika dinlemeye odaklayın. Bu süre zarfında, yalnızca kendileri hakkında konuşmalarına izin veren sorular sorun. Onları bölmeyin ve onlar yanıtlamayı bitirdikten sonra daha derin sorular sorun.
Sonra, diğer kişi hakkında ne kadar çok şey öğrendiğinizi bir düşünün. Ayrıca, muhtemelen dinlediğiniz kişiye de kendini iyi hissettirdiniz!
Kendinizi rahat hissettiğinizde, bunu mentorlarınızdan biriyle deneyin. İnanın, bu haliniz çok hoşlarına gidecek ve çok daha hızlı cevaplar alacaksınız!
- ÇÖZÜME ODAKLANIN
Son bir nokta: Ne sorarsanız sorun, odağınız sadece çözüm olsun. Bu sadece kendinize sormak için değil, başkalarına sorular sorarken de geçerlidir.
Bilinçaltınız sizi otomatik olarak odaklandığınız şeye yönlendirecektir. Risklere veya neyin yanlış gidebileceğine odaklanıyorsanız, tahmin edin nereye varacaksınız? Elbette çözümlere değil!
Çözümlere odaklanır ve sorunları daha çok öğrenmek için fırsatlar olarak görürseniz, her türlü sorun için her zaman çözüm bulursunuz. Bu nedenle, doğru soruları sormak tamamen çözüm odaklı olmak ve risklerden ziyade fırsatlara odaklanmakla ilgilidir.
Kariyer Hedefleriniz Nelerdir Sorusu Nasıl Cevaplanır?
SONUÇ OLARAK
Doğru soruları sormak sadece etkili öğrenme için değil, aynı zamanda zor şeyleri hızlı bir şekilde öğrenmek için de gereklidir. Hayatınızın her alanında gelişmenin de anahtarıdır.
Doğru soruları sormanın iki önemli çeşidi vardır. Birincisi, kendinize ne tür sorular sorduğunuzla ilgilidir. Bu soruları çözüm odaklı tuttuğunuzdan emin olursanız, bir soruna takılıp kalmak yerine başarıya çok daha çabuk erişirsiniz.
İkincisi doğru türden insanlardan hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olacak cevaplar almalarını istemektir. Sizden önce gitmiş insanları bulduğunuzdan emin olun. Ardından, onlara açık uçlu sorular sorun ve onlardan mümkün olduğunca çok şey öğrenmek için aktif dinleme pratiği yapın.
Çisem Arslan
Proje Yönetimi Okulu Blog Yazarı
