Dirençli kentler, gelecekteki yaşanması olası şokları (ekonomik, çevresel, sosyal ve kurumsal) absorbe etme, iyileştirme ve bunlara hazırlanma yeteneğine sahip şehirlerdir. Dirençli şehirler, sürdürülebilir kalkınmayı, refahı ve kapsayıcı büyümeyi destekler. Kentsel dirençlilik, bir şehrin sistemlerinin, işletmelerinin, kurumlarının, topluluklarının ve bireylerinin, yaşadıkları kronik stresler ve akut şoklar ne olursa olsun hayatta kalma, uyum sağlama ve gelişme kapasitesidir.
Dirençli Kentler Nedir? Dirençli Kent Modeli
Bir şehir, temel dokusunu güçlendirerek ve istikrarını tehdit eden risklere ilişkin anlayışını derinleştirerek genel gidişatını ve vatandaşlarının refahını iyileştirebilir; artan zorluklara rağmen başarılı olabilir.
Kentsel dayanıklılık, birbirine yaklaşan üç küresel mega trende yanıt verir: iklim değişikliği, kentleşme ve küreselleşme.
Kentsel dayanıklılık, şehirlerin, bir topluluğun en savunmasız üyeleriyle anlamlı bir ilişki kurmak da dahil olmak üzere, kapasitelerine ve risklerine bütüncül bir şekilde bakmalarını gerektirir. Bu kolay bir iş değil.
Kentsel yönetişim, genellikle ayrı ekiplerin afet kurtarma planları tasarladığı, sürdürülebilirlik konularını araştırdığı, geçim kaynaklarına ve esenliğe odaklandığı ve arazi kullanım planlamasını ve altyapısını incelediği silo halindedir. Bu yaklaşım, günümüzün birbirine bağlı dünyasının taleplerini karşılayamaz. Şehirler sistemlerdir – silolar değil. Şehirler, genellikle hızlı değişim yaşayan insanlardan ve yerlerden oluşur.
Kentsel dayanıklılık, şehirlerin, bir topluluğun en savunmasız üyeleriyle anlamlı bir ilişki kurmak da dahil olmak üzere, kapasitelerine ve risklerine bütüncül bir şekilde bakmalarını gerektirir. Bu kolay bir iş değildir.
Dirençli bir kentsel gelecek için planlama, zorluklarla mücadele etmeyi ve yer tabanlı, entegre, kapsayıcı, risk bilincinde ve ileriye dönük bir şekilde çözümler üretmeyi gerektirir.
Direnç yaklaşımları aracılığıyla geliştirilen çözümler, şehirlerin dayanıklılık taahhütlerinden yararlanmalarını sağlayacak ve şehrin insanları, ekonomisi, altyapısı ve doğal çevresi üzerindeki şok ve streslerin etkisini önlemeye ve azaltmaya yardımcı olacaktır.
Belirlediğimiz 100 Dirençli Şehir metodolojisini kullanarak ana esnekliğimizi temsil eden altı odak alanı zorluklar.
1. Sosyal uyum ve eğitim
2. Enerji geçişi
3. İklim uyumu
4. Siber kullanım ve güvenlik
5. Kritik altyapı
6. Değişen kentsel yönetişim
Dirençli Kentler Stratejisi Oluştururken Atılması Gereken Adımlar
Paydaş Analizi
Dirençli Kentler stratejisi oluşturmanın ilk adımı paydaş analizidir. Şehrin paydaşları belirlenerek şehrin aktörlerinin süreçte rolleri, katılımı ve fonksiyonları belirlenmelidir. Paydaş analizi ile paydaşlarla etkili bir iletişim kurularak paydaşların görüş ve beklentilerinin tespit edilmesi, organizasyonun faaliyetlerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesine engel oluşturabilecek unsurların saptanması ve bunların giderilmesi için stratejiler oluşturulması sağlanır; ayrıca paydaşların görüş, öneri ve beklentilerinin stratejik planlama sürecine dahil edilmesiyle planın bu kesimlerce sahiplenilmesi ve planın uygulanma şansının artması amaçlanır.
İhtiyaç Analizi ve Tanımlama
İhtiyaç analizi temelinde belirlenen sorun olası paydaşlarla beraber yapılacak bir toplantıda belirlenmelidir. Toplantı sırasında olası paydaşların aktif katılımı sorunlar hiyerarşisinin oluşturulmasında önemlidir.
Sorun analizi adımları;
– Temel sorunun belirlenmesi ve temel sorun üzerinde beyin fırtınası gerçekleştirilmesi
– Belirlenen temel sorunun, sorunlar hiyerarşisinde en üstte ele alınması
– Temel sorun ve paydaş ilişkisinin incelenmesi
– Neden-sonuç ilişkisi oluşturularak, neden-sonuçların sorun ağacı diyagramında görsel olarak yerleştirilmesi
– Temel sorun altında alt sorunlar tanımlanarak, soruna kaynaklık eden temel nedenler ortaya çıkarılır.
Sorun analizi esnasında tanımlanan kentin sorunları ve ihtiyaçları belirlenen strateji ile beraber risklerin tanımlanması için de kaynak sağlar.
Önleme ve Koruma
Önleme ve koruma aşamasında belirlenen risklerin önlenmesine ve korumaya yönelik yapılacak faaliyetler kısa-orta ve uzun vadede değerlendirilir. Şehrin Swot Analizi yapılarak güçlü ve zayıf yönler belirlenerek bu temelde stratejiler ve faaliyetler belirlenir.
Eylem Planı ve Senaryolar
Dirençli kentler stratejisi çerçevesinde belirlenen risk etmenlerinin önlenmesi ve azaltılması amacıyla eylem planları ve senaryolar ortaya konur. Bu noktada her şehrin risk unsurlarının ayrı olabileceği, bir kentin risk etmenlerinin ulusal bazda uygulanamayacağı öngörülmelidir. Risk ve afet şok senaryolarına bağlı olarak oluşturulacak eylem planları afet ve tehlikelerde kaybın önüne geçecektir. Aynı zamanda simülasyon temelli senaryoların uygulanması da hem tatbikat hem de önleyicilik açısından önem taşımaktadır.
Sürdürülebilirlik
Bir kentin dirençlilik seviyesini yükseltmeye yönelik yapılacak çalışmalarda en önemli konulardan biri sürdürülebilirliktir. Kente yönelik birçok planın ve araştırmanın yapılmasına rağmen risklerin minimize edilmemesinin en önemli nedenlerinden biri sürdürülebilirliğin sağlanmamasıdır. Son yaşadığımız Kahramanmaraş Pazarcık merkezli deprem felaketinde de gördüğümüz gibi deprem sonrası daha önceden yapılan uyarı içerikli birçok araştırma ve açıklama görüyoruz. Deprem riskinin belli olduğu bir kentte neden dirençli kentler vizyonu uygulanmaz? Sürdürülebilirlik ve sahiplenme olmadığından dolayı kurumlar arası işbirliğinin az olması ile beraber yapılan çalışmalar havada kalmaktadır. Hem yerel yönetimlerin, hem üniversitelerin, hem ilgili devlet kurumlarının ve sivil toplum kuruluşlarının aktif olarak katılacağı bir vizyon ortaya koymak sürdürülebilirliği artıracaktır. Aynı zamanda ortaya koyulan eylem planları ve vizyon belgelerinin kısa-orta-uzun vadede takibinin ve değerlendirmesinin yapılması önem arz etmektedir.
Gökhan Turgut ÜNAL
Proje Yönetimi Okulu Koordinatörü
