Risk hepimizin yüz yüze kalması gereken bir şeydir, ancak yaşamımızdaki değerini ve etkisini anlamak her zaman o kadar da kolay değildir.
Sosyal medyadaki arkadaşlarınıza risk almanın iyi bir şey olup olmadığını sorulduğunda yüzlercesinden ‘Evet’ cevabı alırsınız. Yine de %100’nün bu cevapla eşleşmediğini, alabileceklerinden daha fazla risk almadıklarını görürsünüz.
Örneğin, kendi işini yapmak için danışmanlığa ihtiyacı olan bir müşteriyi ele alalım. 20 yıldan uzun bir zamandır kariyerinin zirvesinde olan kişilerin daha kolay risk alabileceğini ve başarabileceklerini danışmanlar bilirler ancak yine de düşüncesel ağırlıklarından kurtulmak ve ‘Hadi bu işi yapalım!’ Cümlesini duymak için yine de danışmalarına ihtiyaç duyarlar.
Aslında birçoğumuz hayatta almamız gerek riskleri almıyoruz. Bu durumda riskin büyüklüğünü ne belirliyor? ya da hangi dış etkiler risk algımızı değiştiriyor? İyi risk ve kötü risk arasındaki fark nedir? Ne zaman risk almalıyız? ve hayatlarımızı değiştirecek, onu daha iyi hale getirebilecek riskleri almak için nasıl adımlar atmalıyız?
HESAPLANMIŞ RİSK NEDİR?
Size şöyle bir soru yöneltelim;
‘3 şeritli bir yolda karşıdan karşıya geçer miydiniz ?’ Cevabınız muhtemelen ‘hayır’ olurdu değil mi ?
Peki, ‘3 şeritli bir yolda gece karşıdan karşıya geçer miydiniz ?‘ Cevabınız Hala ‘hayır’ mı?
Peki soru şu şekilde sorulmuş olsaydı: ‘Yaya geçidi olan 3 şeritli bir yolda karşıdan karşıya geçer miydiniz?’
Gördüğünüz gibi bu durumdaki risk değişti. Yol aynı yol, araçlar aynı araçlar olmasına karşın ufak bir ayrıntıyla, hazırlıksız olduğumuz ve beklenmeyen sonuçlar içeren bir riski almaktan kurtulmuş olduk. İşte bu hesaplanmış risktir.
Şu anki işinizden istifa edip cadde köşesinde bir iş kurmak ister miydiniz? Tabi ki hayır. Ne var ki, belirli bir dönemde, belirli bir plan dahilinde bunu yapar mıydınız? Belki…
Hesaplanmış risk aslında insanların risk almak için algılarını, duygularını, gerçekliklerini, ve hatta inançlarını ele almak zorunda olmalarıdır. Bu yüzden %100’e yakın bir çoğunluğun ‘Risk al !’ dediğini görürsünüz. Oysaki daha ileriye götürülürse, muhtemelen her bir kişinin risk alması gereken fakat almadığı durumlar ortaya çıkarılabilir.
RİSK TÜMÜYLE HESAPLI MIDIR?
Bir film sahnesinde, filmin baş kahramanı dağın kıyısında asılı kalıyor. Gidilecek hiçbir yer yok, hareket edilecek hiçbir alan yok. Aşağı inemiyor ve herhangi bir çıkış yolu da yok. Bu sahnede oyuncu için ‘Buradan kurtulmanın hiçbir şansı yok’ diye düşünürsünüz fakat tam o sırada mucizevi bir şekilde yanlarından geçen bir helikoptere akıllıca bir inişi yapar, kurtulur.
Risk hemen hemen bu şekildedir.
James Bond, Jack Reacher, Lara Croft ve birçok film kahramanı yeni bir karar vermek için büyük korku düzeylerinden geçerler ancak korkuyu o urumda geçersiz kılan şey, yarattıkları ‘mümkün olanın’ yeni bir tanımıdır. Unutmayın hiçbir şey imkansız değildir !
Peki böyle bir örnekten yola çıkarak, o uçurumdan ne zaman atlayacağımızı ve bunun bir kıyamete yol açıp açmayacağını nasıl bilebileceğiz?
İlginçtir ki, çocuklar belli bir dönemde risk almada daha gözü karadırlar. Ayaklarınızın üstünde ilk durduğunuzda ve gülümseyerek yukarı aşağı zıpladığınızda bir dahaki seferiniz için bunun o kadar da eğlenceli bir iş olmadığının farkına varırsınız. Çoğu ebeveyn gelecekte çocuklarının bir dönem nasıl kendilerinin kalplerini yerinden çıkaracak hareketlerde bulunduklarıyla ilgili hikayeler anlatacaktır. Ancak riskler, sınırlarımızı bilmemize, test etmemize yardımcı olur ve havalı oyuncakları elde edene kadar bizi yerimizde oturtmaya devam ettirir.
Bazı insanların daha başarılı olmasının sebebi kendi risk limitlerini önceden test etmiş olmasıdır.
DAHA BAŞARILI OLMAK İÇİN RİSK TOLERANSINIZI NASIL ARTIRABİLİRSİNİZ ?
Yazımızın bu kısmında dikkatinizi toplamak için neye ihtiyacınız olduğunu, neyi bulmanız gerektiğini ve neleri yapmanıza karar vermenizde, riskleri hesaplayabilmeniz için aşağıdaki yöntemlere göz atacağız;
RRIS Metodu :
R – (Research) Elde Etmek İstediğiniz Şeyi Araştırın
Bunun yanı sıra araştırırken nerede durmanız gerektiğini de bilin. Bir işe başlamadan o işe hazırlıklı olan insanlar yeryüzündeki en entelektüel kişiler olabilirler. Harekete geçmek için ‘sadece biraz daha fazla araştırma yapma’ tuzağına düşmek ve sizi asıl amacınızdan sapmasına sebebiyet vermek kolaydır. Bu yüzden araştırmalarınızı yaparken bilginizle ilgili harekete geçmenize yardımcı olacak diğer ipuçlarını kullanın.
R – (Rationalising) Gerçekliği Rasyonelleştirme
İnsanlar onlar için utandırıcı bir durum olduğunda bu durumdan kaçmak, güvende kalmak için gereği saptırmaya meyillidirler.
Doğru olduğuna inandığınız şeyi ve kaçınmanın imkansız olduğunu durumları ve bunun getirebileceği sonuçları sorgulayın. Kendi gerçekleriniz için kanıtınız var mı yoksa düşünceleriniz sadece konforlu bölgenizde kalmak için sizi zorluyor mu?
Güvenli bölgeleriniz genellikle kalın bir yorgan gibidir. Kışın soğuklarında içine girip, sizi sarmalamasına izin veren, güvenli ve sıcak tutan bir örtüdür ancak aynı yorgan yazın sıcağında, etrafınızda durup terlemenize sebep olur. Güvenli bölgenizin büyüklüğünü biliyorsanız bu durumda 2 durumdan birine dahilsiniz demektir;
- Muhtemelen konfor bölgenizden uzaklaşmayı artık onu göremeyecek duruma geldiğiniz için seviyorsunuzdur. Bir işi başarmak için büyük adımlar atmaya hazırsınızdır ve özgüvenli eylemler yapma eğilimindesiniz. Öğrenin ve bu yolda devam edin.
- Burada 1. Duruma göre korkularınız içinde sıkışıp kalırsınız ve bu yüzden de büyük adımlara nazaran ufak adımlar atmak istersiniz. Eğer bu sizseniz yaşamınızdaki herhangi bir şey hakkında inançlarınıza meydan okumalısınız. Tabularınızı yıkın.
Eğer plan yapmayı seviyorsanız güne her zaman başladığınız şekilde başlamayın. Dişlerinizi fırçalamada, farklı bir radyo istasyonu dinlemeden, işe gitmek için farklı bir yoldan gitmeyi düşünmeden önce giyinmeyi deneyin.
Sama şeyler yaptıklarınız hakkında düşünmenizi saplar ve aslında çok da kötü olmaksızın her zamanki rutininizle şimdiki arasında farkları görmenize yardımcı olabilir. Değişiklik, heyecan verici ve sizin için ödüllendirici veya çok daha fazlası olabilir. Küçük adımları sizi büyük başarılara taşıyabilir.
I – (Ideas) Fikirler Hesaplanmış Risk İçin Yeteneğinizi Azaltabilir veya Artırabilir
Bir şeylere başlamadan önce, kafanızda bir yerlerde bir düşünce vardır. Bir şey için gerçekten risk almadan önce bunu başarmak için, arkasında fikirlere sahip olmanız gerektiğini görebilirsiniz.
Fikirler sizin için heyecan verici, yaşamı değiştirici ve kariyerinizi geliştirici nitelikte olabilir. Fikrinizin sonucunu tanımlamak için siz hangi ifadeleri söyleyebilirsiniz?
Eğer fikirlerinizin negatif olduğunu fark ederseniz bunun için kanıtınız ne olur? İnsanlar genellikle kendilerinden ziyade başkalarının onları risk almaya yönelttiğini söylerler. Aslında bu imkansızdır. Buradaki asıl amaç neyi istediğinizi görmenizi sağlamak ve onunla ilgili engelleri aşmanızı sağlamaktır.
Bir kere becerilerimiz, geçmiş başarılarımız ve yeteneklerimizle ilgili gerçeklerimizle yüzleştiğimizde ‘sizi durduran neydi?’ diye bir soruyla karşı karşıya kalmayız çünkü, bir işi yaparken mükemmel sonuçlar elde etmek için sağlam bir fikirler temeli oluşturursunuz ve fikirleriniz genelde olumludur. ‘Bu işe yaramaz’, ‘Ya başarısız olursam’, ‘öyle değil’ veya ‘aptal gibi görüneceğim’ gibi mantıksız gerçeklerden oluşmaz.
S – (Success) Korkular Üzerine Başarı
Korku düzeyimiz azaldığında ve başarıya olan inancımız arttığında yatırım yapma eğilimdeyizdir. Bu da yine hesaplanmış riskin konusudur. Peki siz bu ölçeğin neresinde duruyorsunuz?
Korkmuş mu yoksa başarılı olmuş mu?
Bu maddelerden hangisinde kendinizi daha çok görüyorsunuz?
- Güvende kalmak
- Bir noktaya takılıp kalmak
- Benlik kaygısı
- Kendinizi durdurmaya çalışmak
Korku ve başarılı olmak arasındaki büyük farkı şimdi daha net görebiliyor musunuz? Bu 2’si arasında güvende hissedip hissetmemekle, bu işi, risk almayı, yapıp yapmayacağınız konusunda endişe duyduğunuz unsurlar her zaman olacaktır. Hatırlanması gereken en önemli şey, korkmuş ve başarılı olmak arasındaki uçurumu tamamen asla kapatamayacağınızdır. Küçük bir korku sizin için her zaman iyidir!
Peki siz hesaplanmış riski nasıl tanımlamak istersiniz? Yüksek sesle söyleyeceğiniz şeyler sizin için korkuya mı dönüşürdü yoksa pozitif bir şey haline mi gelirdi? Yüksek sesle söylenen cümleler başarı ölçeğinden korkan kişiler için, kendilerine bir yer bulmada ve başarılı olma olasılığını artırmada size büyük yardımlarda bulunacaktır.
Bilmek, Farkında Olmak
Risk almak ürkütücüdür. 10 yıldır patronunuzla yan yana çalışan bir kişi de olsanız, iş fikir vermeye geldiğinde, eğer ki fikriniz de patronunuzla zıt düşüyorsa, seyirci önünde şarkı söylemeye utanan küçük bir çocuğa dönüşürsünüz. Burada önemli olan aldığınız riskleri kontrol altında tuttuğunuzu ve yardım kitinin size rehberlik edeceğini hatırlamaktır.
Başarılı Olduğunuz Zamanları Hatırlayın
Birçok insan korkularının onların neleri başarabileceğine dair inançlarını geçersiz kıldığını söyler. Böyle zamanlarda farklı bir şey düşünmek ve sihirli bir şekilde bunun olmasını beklemek pek de kolay bir şey değildir.
Gerçekleri kendi tarafınızda tutmaya çalışın. Her ne kadar kafanızı da kalbinizi de olumsuzlukla doldurmuş da olsanız, bugüne kadarki başardığınız işleri göz ardı etmek tartışmaya kapalıdır ve bunu görmezden gelemezsiniz.
Yeteneklerinizin Farkına Varın
Yukarıda, patron örneğindeki gibi bir risk aldığımızda, istediğimiz sonuçları almak için ihtiyacınız olanı, yani yeteneklerinizi bilmeniz gerekir.
Hata Yapmanın İyi Bir Şey Olduğunu Bilin
İstisnai durumlar başarılı olmaktan sizi alıkoymaz. Bugün, büyük icatların hiçbiri, zamanında hatasız değildi ve hataların öğrenilmesi için büyük bir fırsattı. İyi ve kötü sonuçların elde edilmesinde hatalar, sizin için büyük fırsatlardır.
İnsanlara Güvenebileceğinizi Bilin
Her şey hazır olduğunda, bazı kanıtlara sahip olursunuz. Araştırmalarınızı yapmış, hesap verebilir duruma gelmiş, odaklamış ve harekete geçemeye hazır olmuş olsanız bile bazen sadece doğru kişiyle sohbet etmeniz sizin için faydalı olacaktır.
Konuştuğunuz insanların size neler söyleyebileceklerine ihtiyacınız olabilir. Yalnızca ‘harika gidiyorsun!’ cümlesini duymaktan ziyade, size güç verecek, meydan okuyacak, her kapasitede hazır olmanızı sağlayacak doğru insanlara sahip olmak çok önemlidir.
Unutmayın, bir konuşmacı sahneye çıkarılmadan veya bir kişi büyük hallerine doğru adım atmadan önce, çoğu zaman etraflarında bir son dakika hatırlatıcısı, cesaret verici görevi gören insanlar vardır.
Nasıl Hissettiğinizi Bilin
Son olarak, doğru insanlardan doğru cümleleri duymuş dahi olsanız kendinizi kötü hissedebilirsiniz.
Bazen kültürel inançlarımız, duygularımız zihninize girebilir, sizi aşağı çekebilir, aynı sektördeki diğer insanlardan ‘bu daha önce böyle yapılmadı’ cümlesini duyabilir ve düşüncelerinizi rayında çıkarıp sizi odaklanmanız gereken şeyden alıkoyabilir.
Peki istediğiniz sonuçları almak için nasıl hissetmeniz gerekiyor? 200 yıl önce tam da bugün, bir insanın bu gezegende uçabileceğini duysaydınız büyük ihtimalle bunu söyleyen kişiyi hapse atarlardı. İnançlarımız zaman ve tecrübe ile değişir. Geleceğin düşüncelerini ve inançlarını yaratan kişi olabilirsiniz.
Korkularınızla yüzleşin ve risk alın. Hesaplanmış riskleri nasıl alacağınıza dair artık bir fikriniz var. Kendinizi olduğu gibi kabul ederek daha fazla fırsatı değerlendirmek artık sizin için daha kolay. Bunu yapabilirsiniz!
Bilgehan YILDIRIM
Proje Yönetimi Okulu Blog Yazarı
