Büyük bir salgın ve felç olan bir dünya! Bir tık ötesi korku filmlerinde yaşanan yağmalama, bomboş sokaklar, havada gezinen helikopterler! COVID 19 hayatımızda birçok şey değiştirdi ve değiştirmeye devam ediyor. Sınırlar kapandı, yüz yüze iletişim azaldı, online mecralar patlama yaptı, yıllardır ön plana çıkarılan yapay zeka çaresiz kaldı. COVID 19 büyük bir balon veya komplo diyenler bile şu ana kadar salgının etkilerini yadsıyamaz. Peki COVID 19 normalleşme sürecine girdikten sonra dünyada neler değişecek?
Sağlıklı Ordu Teorisi
Askeri harcamalar, füzeler, akıllı silah teknolojileri birçok ülkenin savunma sanayisinde bütçenin önemli bir kısmını oluşturuyor. 1.000.000 askeriniz ve buna bağlı birçok teknolojiniz olsa? Bir devlet başkanı için harika bir güvenlik politikası sayısı. Ama sayıdan ibaret :) COVID 19 gösterdi ki sağlıklı bir ordu çok önemli, sayıdan ziyade nitelik ön plana çıkıyor. Bir salgın durumunda sayıca fazla ordunun içine bir virüs girmesi bütün güvenlik politikasını çökertebilir. Öngörümüz COVID-19 sonrası savunma sanayinde sağlık ve asker güvenliği yatırımları önemli bir oranda artacak ve güvenlik paradigmalarında önemli değişiklikler olacak.
Sosyal Devlet Talebi
Şu an insanların bu talebi göstermesi tabii ki zor, aktif bir salgın var ve sokağa çıkıp bir eylem yapma durumları yok ama salgın bittiğinde insanların en önemli taleplerinden biri sosyal devlet talebi olacaktır. Özelleştirilmiş sağlık sistemleri, maddiyata dayalı sağlık güvenceleri gibi politikaların dünya çapında ağır eleştiri alması beklenmekte. Salgın sırasında dolup taşan aciller, yoğun bakım üniteleri ve hastaneler, işini kaybeden insanlar, sosyal güvencesi olmayan bireyler gibi olumsuz durumlar sosyal devlet talebinde artışa neden olacaktır. Birçok ülkede bir sonraki dönem seçimlerinde sosyal devlet, sağlık hizmetlerinin kamulaştırılması, bedava sağlık hizmeti, temiz içme suyu gibi vaatlere hazır olun :)
Fobiler ve Takıntılar
Ellerimizi yıkamaktan ve evi temizlemekten kafayı yemek üzereyiz. Bu salgın döneminde sürekli yeni alışkanlıklar ediniyoruz ve takıntılarımız korkularımız artıyor. Sürekli evdesiniz, haberler açık, sağdan soldan virüs ölüm haberleri geliyor. Beyniniz ve ruhunuz bu duruma ne kadar katlanabilir? Salgın sonrası insanlarda aşağıda belirttiğimiz korku ve takıntılarda yükselme bekliyoruz. Unutmayın en önemlisi akıl ve ruh sağlığı :)
Agorafobi (eski yunanca) teriminin tercümesi alan korkusudur. Mağdur kişi, evi terketmekten, kamuya açık yerlerde bulunmaktan, alışveriş merkezlerine veya dükkanlara girmekten, kalabalık içerisinde, sinemalarda veya dar ve kapalı odalarda bulunmaktan, ya da trenle, otobüsle veya uçakla seyahat etmekten korkar. Bu nedenle ya bu yerlere gitmekten kaçınır ya da oralarda bulunduğu sürece büyük korkular yaşar. Panik ataklar ve agorafobi çoğunlukla birlikte ortaya çıkar.
Hastalık hastalığı, tıbbi adı “hipokondriyazis” olan bir tür takıntı hastalığıdır. Bu hastalıkta hastanın takıntı teması “kendi sağlığı”dır. Hastalık hastalığı tanısı alan kişiler tıbben bedensel bir hastalığı olmadığı halde doktorlara inanmaz ve ciddi bir beden hastalığı olduğunu savunurlar. Bu doğrultuda sık sık hekime müracaat ederler. “Hastalık hastası” teriminin de gayet güzel bir şekilde özetlediği bu bozuklukta hasta, sağlığının bozulduğu veya bozulacağı endişesi içindedir. Hastalık hastalığı içinde yer aldığı takıntı hastalıkları yani obsesif kompulsif bozukluk (OKB) yelpazesinde yer alan diğer takıntı bozuklukları olan kirlenme takıntısı, dini ve cinsel vesvese takıntısında olduğu gibi bu hastalıkta ise “hastalanma takıntısı” vardır.
Temizlik hastalığı takıntılı şekilde temizlik tutkunluğu, her şeyin kirli olduğu hissine inanma ve her şeyi sürekli yıkama, silme gibi eylemlerin sürekli tekrarlanması sonucu olarak ortaya çıkar.
Bunun altında yatan sebep anksiyete bozukluğu, şüphecilik ve emin olamama hissi, saplantılı düşüncelerdir. Kişi bu bozuklukların mantık dışı olduğunu bildiği halde kendi davranışlarını engelleyemez. İstem dışı davranışlarını sürekli tekrarlayarak engellemeye çalışır.
Amatofobi: toz korkusu
Antropofobi: insanlardan korkma
Febrifobi: yüksek ateşten korkma, sürekli ateş ölçmek
Gerontofobi: yaşlı insanlardan ya da yaşlanmaktan korkma
Patofobi: hasta olmaktan korkma
Yapay Zeka
Yapay zeka teknolojileri günden güne ilerliyor ama aşı çalışmalarında pek de yapay zeka çalışmaları gündeme gelmedi. Bunun en önemli nedeni; geçmiş yıllarda sağlık alanında yapılan yapay zeka çalışmalarının yeterli olmamasından. Robot teknolojileri ve gen haritası alanında yapay zeka çalışmaları COVID-19 salgınında mutlaka işe yaradı ancak beklenen etki bu muydu? Özellikle aşı çalışmalarında yapay zekanın önemi daha iyi anlaşıldı. Gelecek yıllarda sağlık alanında devrimsel yapay zeka gelişmeleri görebiliriz. Umarım da görürüz!
Eğitim
Okullar tatil, üniversiteler tatil, konferanslar iptal, toplantılar online! COVID-19 sonrası yeni dünya düzeninde eğitimde önemli devrimler yaşanabilir. Dünya şu an bu salgına hazırlıksız yakalandı ve online eğitim-toplantı gibi konularda emekleme dönemindeyiz diyebiliriz. Salgın döneminin yükselen yıldızları Teams, Skype ve Zoom gibi uygulamalar kendilerini daha da geliştirecek ve bu uygulamaların benzerleri çoğalacaktır. Belki de bazı ülkeler yarı zamanlı online eğitime bile geçebilir! İnsanların üst üste bindiği, dip dibe oturduğu salon toplantılarının da sonu geliyor.
Sağlık
Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak sözü tam da sağlık alanına uygun düşüyor! Sağlık alanında gerçekten hiçbir şey eskisi gibi olmayacak ve hem sağlık çalışanları hem de hastalar açısından birçok yeni uygulama gelecektir. Online muayene, online tedavi, robotik girişimsel cerrahi gibi uygulamalar artacaktır. Salgın durumlarına karşı yatak kapasiteleri arttırılacak ve önleyici sağlık hizmetleri artış gösterecektir. Önümüzdeki yıllarda özellikle online muayene ve online tedavi gibi seçeneklerin birçok ülkede yasallaşması bekleniyor. Ayrıca COVID-19 gösterdi ki bağışıklık sistemi güçlü insanlar ayakta kalıyor, sağlıklı yaşlanma politikaları sağlık alanında ön plana çıkacaktır.
Sosyal Yaşam
1 metre sosyal mesafe, sarılmak yok, öpüşmek yok, kalabalık alanlara girmek yok, paraya dokunduktan sonra ellerini yıka, kargo geldiğinde kutuyu sil derken her şeyle herkesle temasımız azaldı. Yarın aşı bulunsa veya etkili bir ilaç tüm dünyaya dağıtılsa bile sosyal yaşama entegre olmak gayet zor olacak. İnsanların birbirinden uzaklaştığı, sosyal mesafenin arttığı, takıntıların çoğaldığı yıllara hazırlıklı olun! Biriyle tokalaşmadan önce 2 kez düşünün çünkü salgın bitse bile kibarca reddedilebilirsiniz.
COVID-19 sonrası sosyal ilişkilerde de yalnızlık ve doğa tercihleri artacaktır. Doğada yaşam, tek başına yaşamak gibi tercihler daha da fazlalaşacaktır. Siz yine de insanlarla bağınızı koparmayın :)
Gökhan Turgut Ünal
Proje Yönetimi Okulu Editörü
