Hepimiz, hayatımızın bir kısmında empati eksikliği varmış gibi görünen insanlarla etkileşim kurmuşuzdur. Biliyorum, bu deneyimler bizi hakkımız yenmiş, tedirgin, sinirli, hayal kırıklığına uğramış, hatta ihane uğramış gibi hissettirebilir, özellikle desteğe ihtiyacımız olduğu zamanlarda.
Kendini sizin yerine koyamayan biriyle ilişki içindeyseniz durum daha da zor ve acı verici hale gelebilir. özellikle bu insanları arkadaşlarımız olarak nitelendiriyorsak, belki de daha kötüsü, bu insanlar aile fertlerimizse ve onlarla sık sık irtibat halinde olmak zorundaysak.
Bu makalede, sizinle empati eksikliği olan insanların belirtilerini, insanların neden empati eksikliği varmış gibi göründüğünü, ve onlarla çok fazla hakkımız yenmiş ve hayal kırıklığına uğramış gibi hissetmeden başa çıkıp daha mutlu bir hayat sürebilmeyi anlatacağım.
Bu yazıda bulabilecekleriniz;
- Empati tam olarak nedir?
- Empati eksikliğinin belirtileri
- Neden bazı insanlar empati yoksunudur?
- Empati yoksunu insanlarla nasıl başa çıkılır?
- Özetle empati
Empati tam olarak nedir?
Dictionary.com’a göre, empati
Başkasının duygularının, düşüncelerinin ve davranışlarının sosyal bir kimlikle veya başkasının yerine deneyimlenenmesidir
PsychologyToday.com empatiyi şu şekilde tanımlar,
Başka bir insanın düşüncelerini, duygularını ve durumunu, kendi bakış açın yerine onunkinden bakarak anlama deneyimidir. Kendini onların yerine koyarak ne hissettiklerini veya deneyimlediklerini kafanızda tasarlamaya çalışırsınız.
Empatinin, toplum yanlısı davranışların zorlamayla gelmesi yerine içten gelmesini kolaylaştırdığı söylenir. Bu sayede daha şevkatli bir tutumda davranırız.
Başka bir deyişle, empati kendini duygusal ve düşünsel bir yüzeyde başka birinin yerine koyabilmedir.
Ek olarak, empati duygusal zekanın (EQ) tanımlayıcı özelliklerinden ve temel parçalarından biridir.
“Gerçek şevkat sadece birinin acısını hissetmek değil, aynı zamanda onu iyileştirmek için harekete geçmektir” –Daniel Goleman
Empati eksikliğinin belirtileri
İnsanoğlu her ne kadar sosyal varlıklar olsa da, empati hepimize doğal bir yolla gelmez. Bazı insanlanlar diğerlerinden daha fazla empati yapabilirler. Bazı ekstrem durumlarda, bazı insanlar empati yoksunluğu sendromu(eys) çekebilirler.
Bir iş psikoloğu, psikoanalitik psikiyatrı ve Center for Progressive Development in Washington, DC’nin yöneticisi olan Douglas Labier’ın söylediği üzere,
“Empati yoksunluğu sendromu her tarafa yayılan ama gözden kaçmış bir durumdur. Aslında, son yılların giderek artan sosyal ve politik kutuplaşması kültürümüzdeki empati yoksunluğu hastalığını şimdiye kadarki en şiddetli seviyesinde olduğunu ortaya çıkardı. Bu durumun hem kişilerin hem de toplumun mental sağlığı üzerinde çok önemli sonuçları var.”
Labier, eğer EYS çekiyorsanız, kendi dünyanızdan dışarı çıkamadığınızı ve diğer insanların, özellikle de sizden farklı hisseden, düşünen ve inananların, ne yaşadıklarına uyum sağlayamadığınızı açıkladı. Bu durum, yakın ilişkilerde iletişimi çökerten kişisel anlaşmazlıkların ve düşünceleri, inançları, gelenekleri ile yaşam tarzları farklı bir grup insana karşı düşmanca davranışların –nefret de dahil olmak üzere- kaynağını oluşturuyor.
Burada çevrenizdeki empati eksikliği olan insanları ayırt etmeniz için bazı belirtiler
- Kendilerini başkalarının yerine koymak yerine direk eleştirmeye atılırlar.
- Acı çeken veya daha az imkanı olan insanlara karşı soğuk veya duyarsız görünürler
- Kendi fikirlerinin, inançlarının %100 doğru olduğuna inanır, ve onların inançlarına sahip olmayanları hatalı, cahil ve aptal olarak yargılarlar.
- Başkaları için mutlu olmakta sıkıntı çekerler.
- Arkadaş edinmek ve sürdürmekte sıkıntı çekerler.
- Aile bireyleriyle geçinmekte sıkıntı çekerler.
- Onlara iyilik yapıldığında bunu hak etmiş gibi hissederler ve takdir etmeksizin kendi ihtiyaçları doğrultusunda sizi kullanırlar. İstedikleri yapılmadığında ise küsebilirler bile.
- Bir grup ortamında, başkalarının paylaşımlarını umursamadan kendileri ve kendi hayatları hakkında çok fazla konuşurlar.
- Arkadaşlarını veya sevdiklerini kıracak bir şey söyler veya yaparlar. Bunun üstüne suçu onun üstüne atmaya eğilimli olurlar. Karşı tarafın çok zayıf, kaba veya fazla duyarlı davrandığını düşünerek suçun kırılan kişide olduğuna tamamen inanırlar.
Asıl gerçek, empati olmadan diğer insanlarla derin duygusal bağ kurmanın zor olmasıdır.
Neden bazı insanlar empati yoksunudur?
Empati doğuştan gelen ve doğumumuzda bizi saran sinirlerle, kendi çevremizle ve deneyimlerimizle şekillenerek öğrenilen bir beceridir. Empatiyi deneyimlemek bir ölçüde de duygularımızla temas halinde olmamız gerektiği anlamına gelmektedir.
Empati eksikliği olan insanlar genelde duygularıyla çok iletişim kurmayan, hatta duygularını hissedenleri ayıplayan ailelerde yetiştirilmiştir. Bazı insanlar erken yaşta duygularını devre dışı bırakmayı öyle bir seviyede öğrenir ki kendi kalplerini kapatıp kendi düşüncelerini bile hissedemezler, bu yüzden başka insanların duygularıyla kesinlikle bağlantı kuramazlar.
Sonuç olarak, bu insanlar öz duyarlılık ve öz sevgi yoksunluğu çekmekle sonuçlanır, ve kendi özgünlükleriyle bağlantıyı kesen kaynakla iletişimin içine doğarlar. Bu tür bağlantısızlıkların onların egoları için bir savunma mekanizması olduğunun muhtemelen farkında bile değildirler. Çünkü eğer empati yaparlarsa, duygularıyla bağlantı kurmaları, temasta bulunmaları ve acıyı hissetmeleri gerekir.
Çoğu durumda, empatiyi geliştirmek ve sıfırdan kurmak sadece insanlar diğerleriyle olan bağlarını değiştirmek ve beyinlerini buna eğitmeyi isterlerse mümkündür. Beynin nöroplastisitesi sayesinde yeni beyin şablonları yaratabiliriz.
Bununla birlikte, empati eksikliğinin narsizim, antisosyal kişilik gibi bazı sert bozukluklarla bağlantılı olduğu başka durumlar da vardır. Bu durumlarda, bu bireylerin, eğer buna açıklarsa profesyonel yardım almaları gerekir.
Empati eksikliği çeken insanlarla nasıl başa çıkılır?
Hassas ve umursayan bir insan olduğunuzda empati eksikliği çeken biriyle başa çıkmanın ne kadar zor olabileceğini biliyorum. Duygularınızı açıklamaya çalıştığınızda, merhamet ve anlayış yerine öfke ve yargılanma ile karşılanırsınız.
Bu acı vericidir, çünkü bazen biri sizi anlamadıkça daha çok kırıldığınız, kırıldıkça insanların sizi daha fazla anlamasını istediğiniz kısır bir döngü içinde kalabiliriz. Bu durum, bir şeyin doğruluğunu onaylamak için aksine savunma yapmaya benzer.
İşte olay şudur, çoğu zaman bu insanlarla konuşmak sizi hiçbir yere götürmez ve sizi tamamen tükenmiş hissettirir.
Burada uygulaması kolay adımlarla empati eksikliği çeken biriyle başa çıkabilmeyi adım adım göreceğiz.
- Onların öfkesini ve eleştirilerini kişisel algılamayın.
Bunu yaparsanız, duygusal hız treninizden inebilirsiniz. Bu durum sizinle alakalı değildir. Derin seviyelerde duygusal bağ kurma problemi çekenin onlar olduğunu kendinize hatırlatın. Sizin bir sorununuz yok!
- Duygularınızı anlamaları için çabalamayın.
Onlara empati veya anlayış aşılamak sizin vakit ve efor kaybınızdan başka bir şey değildir. Bu sadece onların öfkesini ve eleştirilerini arttırır.
- Onlardaki olgulardan bahsedin.
Sizin nasıl hissettiğinizden konuşmak yerine, onların söyledikleri veya yaptıklarının sizi nasıl hissettirdiğinden, olgulardan ve düşündüğünüzden konuşun. Suçlanmış veya ayıplanmış hissetmeyecekleri için bu şekilde iletişim kurmak daha kolaydır.
- Eğer bu insanlar birlikte yaşamıyorsanız, o ve çevresinden uzak durmayı deneyin.
Bir arkadaşlığınızı bitirmek ya da aile bireyinizle görüşmeyi bırakmak zorunda değilsiniz. Ama onlarla iletişiminiz arasına biraz sınır koymalı ve dikkat etmelisiniz. Tartışmaktan kaçınmak için bağlantıyı yüzeysel tutun, derinlik ve anlayış beklemeyin.
- Güvendiğiniz insanlarla ilişkilerinize gayret edin. ve bu ilişkileri besleyin.
Güvendiğiniz ve sizi iç dünyanızı ve hissettiklerini paylaştığınızda rahat ve güvende hissettirecek insanlarla vakit geçirin. Bu insanların geçmişte empati belirtileri göstermiş insanlar olmaları muhtemeldir.
- Kendi değerinizin ve kıymetinizin onların onayına veya düşüncelerine bağlı olmadığının farkında olun.
Kendi onurumuz asla başkalarının onay veya tastiğine dayatılmamalıdır. Gerçek değerinizin adım adım farkınıza varmanıza yardım edecek bir rehber: Kendine güven nasıl kurulur? (Kendi değerinizi fark etmeniz için bir rehber)
- Kendinize sevgi gösterecek eylemlerde bulunun.
Kendinize nezaket gösterin, ve sağlıklı beslenmek, yeterince dinlenmek, hayallerinizi kovalamak, kendinize ağırlık vermek, ruhsal yaşamınızı geliştirmek, etrafınızı sizi seven, pozitif insanlarla kuşatmak gibi size geri dönüşü kendinizi sevmek olan olacak şeyleri uygulamaya koyun.
Daha fazla fikir için, işte Her gün yapabileceğiniz kendinizi gerçekten sevmenizi sağlayacak 50 küçük şey.
- En sonunda, kendinizi çok fazla bunalmış hissederseniz, profesyonel yardım alın.
Sevecen ve sizi umursayan, ihtiyaç duyduğunuzda yanınızda olacak ve sizi acılı zamanlarınızda rehberlik sağlayacak bir terapist ya da yaşam koçu bulun. Ne yazık ki her zaman arkadaşlarımız ve ailemiz bize zaman zaman ihtiyaç duyduğumuz duygusal desteği sağlayamayabilir.
Eğer başa çıkmaya çalıştığınız insan değişmeye, daha çok empati yapan ve önemseyen biri olmaya açık olduğunu gösteriyorsa, onlarla ilişkinizi kuvvetlendirmek için gerçek bir şansınız var demektir.
Özetle,
Bazı insanların neden empati eksikliği çektiğine dair çok fazla sebep vardır. Bu insanlarla başa çıkmak kolay değildir ve sizi boşuna uğraşmış ve hayal kırıklığına uğramış hissettirebilir. Ama benim tavsiyem, birini değiştiremeyeceğinizi öğreneceksiniz, ama onlara karşı olan tutumlarınızı değiştirebilirsiniz.
Unutmayın, herkesi kurtaramazsınız, ama kendinizi empati eksikliği olan birine boyun eğmeye izin vermeyecek kadar sevebilirsiniz. Sınırlar koyun ve sizi ne mutlu ediyorsa onu yapın. Son olarak, bunaldığınız zaman profesyonel destek almaktan korkmayın.
Yazar Notu;
Bu yazıyı yazdıktan sonra kendi hayatımı, çevremdeki insanları ve kendi davranışlarımı gözden geçirdim. Ne yazık ki belli zamanlarda kendimde de empati eksikliği olduğunu fark ettim. Bazı zamanlarımda suçu başkasına atıp üste çıkmam çok kolay olmuştur. Kendimi karşımdaki insanın yerine koyup boylu boyunca düşünmek maalesef ki çoğu zamanlarda başvurmadığım bir seçenek olmaktan öteye gidememiş. Mesela birkaç ay önce, kaldığım yurttaki oda arkadaşlarım odaya onlar uyurken geldiğim ve geç saatte ses yaptığım için bana kızmışlardı. Durumu çok ciddiye almamış ve birkaç gün daha sürdürmüştüm. Bu olaydan birkaç hafta sonra, normal saatlerde odaya geldiğim, çok yorgun olup erken yattığım bir gün ise oda arkadaşlarımdan bir tanesi benim uyuduğum bir saatte odaya gelerek beni uyandırmıştı. Gerçekten çok yorgundum, ve sese karşı uyandıktan sonra uyuyamamıştım. Sanıyorum ben geç geldiğim günlerde de oda arkadaşlarım aynı problemi yaşamıştı. Bu durumu fark edince çok üzüldüm ve kendi adıma çok utandım. Kendimi hiç onların yerine koymamış, onların nasıl hissettiğini umursamamıştım. Ancak durum benim başıma geldiğinde onlar için bu durumun ne kadar rahatsızlık verici olduğunu fark ettim. Sonrasında oda arkadaşlarımdan hemen özür dilerim ve bunu tekrarlamayacağımı söyledim. Empati gerçekten de önemli bir şeydi, özellikle arkadaş ilişkilerinde. Arkadaş ilişkilerini sağlam bir temelle ileriye götüren en önemli unsurlardan birinin empati olduğunu fark ettim. Eğer bir insanın bizi en iyi şekilde anlamasını, davranışlarınızı bize göre şekillendirmesini istiyorsak, belki de öncelikle biz karşımızdaki kişiyi en iyi şekilde anlamalı ve ona karşı tutumumuzu değiştirmeliyiz.
Zeynep Gülin BÖNCÜ
Proje Yönetimi Okulu Blog Yazarı
